Thịt trâu hun khói
Với hương vị đậm đà, thịt trâu gác bếp không chỉ là món ăn truyền thống độc đáo, thơm ngon, rất lạ miệng với thực khách mà còn mang đậm sắc thái dân tộc vùng Tây Bắc.
Thịt trâu gác bếp (hay còn gọi là thịt trâu khô, thịt trâu hun khói) là món ăn truyền thống mang phong cách ẩm thực của dân tộc Thái. Với hương vị đậm đà và mùi thơm hấp dẫn, thịt trâu Sơn La không chỉ là món ngon chiêu đãi gia đình mà còn là món quà độc đáo, ý nghĩa dành tặng người thân, bạn bè trong dịp tết đến, xuân về…
Nhìn ngoài màu nâu sẫm, khi xé ra bên trong màu đỏ tự nhiên – đặc trưng riêng của sản phẩm thịt trâu gác bếp Sơn La – khi nhai trong miệng thấy vị thơm ngọt của thịt trâu, mùi khói ngai ngái của núi rừng, sự đậm đà của tổng hợp các gia vị tẩm như sả, ớt, tỏi, tiêu… Chính những mùi vị đặc trưng trên đã tạo nên sức hấp dẫn cho món đặc sản vùng cao.
Món thịt này thường được làm từ bắp của những chú trâu, bò nhà thả rông trên các vùng núi đồi Tây Bắc. Khi mổ trâu, họ để dành ra một lượng thịt bắp, lóc các thớ thịt ra thành từng miếng kiểu con chì, lọc sạch các lớp bạc nhạc rồi thái thành miếng dọc thớ rộng khoảng 5 đến 10 cm, dài khoảng 20 cm, dày 3 cm. Khi lọc được phần thịt ngon, họ tiến hành tẩm ướp bằng cách xắt sả nhỏ cùng với gừng, tỏi, ớt, đặc biệt là mắc khén – một loại hạt tiêu rừng của người dân tộc thiểu số vùng cao Tây Bắc, rồi giã nhuyễn trộn thật đều, đem ướp với thịt trâu đã chuẩn bị.
Sau khi đã tẩm ướp xong, người Thái sẽ mắc những dây thịt trên giàn bếp, hun khói từ củi cây rừng. Gác bếp suốt hai tháng liền, khối thịt trâu ám khói đen và khô lại, thấm hết mọi gia vị vào trong. Trên bề mặt vẫn còn những hạt tiêu rừng, miếng ớt, miếng gừng. Miếng thịt khô nhưng vẫn giữ nguyên mùi vị đặc trưng, nhất là độ ngọt của thớ thịt.
Khi ăn ta xé nhỏ dọc theo thớ, chấm với chẳm chéo hoặc tương ớt, có thể ăn ngay hoặc được coi là món nhậu chính uống cùng rượu. Món này được chế biến hoàn toàn tự nhiên, không có chất bảo quản nhưng vẫn để được lâu cả tháng trời. Nếu như trước đây, người Thái dự trữ món ăn này để thay cho thức ăn mặn, đặc biệt vào những dịp mưa, lũ hoặc những ngày giáp hạt, thiếu ăn… thì nay, món ăn này có thể trở thành một đặc sản, có thể ăn như món nướng hoặc ăn với lẩu. Tuy nhiên, những hương vị đặc sắc của thịt trâu nướng chỉ nguyên vẹn khi lấy trực tiếp từ gác bếp, vẫn còn mùi khói, vị cay của ớt, vị nồng nồng của mắc khén.
Từ miếng thịt trâu bình dị với cách chế biến tinh tế độc đáo, dẫu là thực khách kén ăn cũng dễ dàng bị chinh phục để rồi không khỏi lưu luyến, nhớ về ẩm thực riêng có của người Thái Tây Bắc.
